Leer de mobiliteit van jouw melkkoeien scoren
Mankheid of kreupelheid bij melkvee verwijst naar de abnormale manier van voortbewegen wanneer een koe pijn of ongemak ervaart tijdens het lopen.
Deze aanpassingen van het normale stappatroon van koeien wordt veroorzaakt door hun poging om de pijnlijke zones in het lichaam te ontlasten. Vaak wordt deze pijn veroorzaakt door klauwletsels of gewrichtsaandoeningen. Met de info op deze pagina willen we je de nodige informatie aanreiken om de mobiliteit van jouw koeien te scoren en klauwproblemen vroegtijdig te detecteren.
–> Hoeveel procent van de manke koeien wordt niet opgemerkt? –> weglaten? opmerkingen BGV, ligt gevoelig? correcte cijfers?
–> “Test jezelf” en “Aandachtspunten voor een correcte observatie” toevoegen?
Hoe herken je een manke koe aan haar stappatroon?
Koeien met een klauwprobleem vertonen vaak een afwijkend stappatroon. Leer verschillende afwijkende indicatoren herkennen voor een snelle screening van jouw veestapel.
Wat is een correct stappatroon?
Een niet manke gezonde koe beweegt soepel en met een gelijkmatig ritme. Ze draagt haar kop iets lager dan de ruglijn. De kop beweegt ritmisch maar blijft min of meer op deze hoogte. Zowel bij het stilstaan als tijdens het wandelen behoudt de koe een rechte rug en probeert ze geen van haar poten te ontlasten.
Bij het stappatroon van een niet manke gezonde koe zijn alle passen even lang, en bij elke stap plaatst ze haar achterpoot in het spoor van haar voorpoot (i.e. stapoverlap).
Hoe herken je een afwijkend stappatroon?
Een koe kan op verschillende manier haar stappatroon aanpassen om een pijnlijke poot te ontlasten. Er zijn 5 mogelijke indicatoren op te merken voor een afwijkend stappatroon.
- Trager en voorzichtiger stappen
- Verstoord stapritme
- Verkorte paslengte en minder stapoverlap
- Houding en beweging van de kop
- Houding van de rug
1. Trager en voorzichtiger stappen
Over het algemeen gaan koeien met een pijnlijke poot of gewricht trager en minder voortbewegen. Deze indicator is echter moeilijk te veralgemenen omdat de snelheid van het stappen afhangt van vele omgevingsfactoren zoals de gladheid van het loopoppervlak, de mate waarin de koe vrije doorgang heeft om zich te verplaatsen zonder obstakels te moeten vermijden zoals andere koeien of de mestrobot.
Ook de plaatsing van pijnlijke klauwen gebeurt soms met meer zorg. De klauw wordt niet mooi afgerold (d.i. wanneer de klauw eerst de ondergrond raakt ter hoogte van de hiel, vervolgens met het volledige zooloppervlak contact maakt met de grond om over te gaan naar enkel belasting via de teenzone van de klauwen). Pijnlijke klauwen worden soms voorzichtig en meteen in vol contact op de grond geplaatst zonder dat er een duidelijke afrol zichtbaar is.
Is hier een demofilmpje van?
2. Verstoord stapritme
Wanneer een koe vlot en ongehinderd kan doorstappen, stapt een koe met een bepaald ritme waarbij de fases waarin ze steunt op 2 poten en de fases waarin de koe steunt op 3 poten afgewisseld worden.
Indien een koe pijn heeft aan een bepaalde poot zal ze deze proberen te ontlasten door de pijnlijke poot zo kort mogelijk op de grond te plaatsen. De niet pijnlijke poot aan de andere zijde van het lichaam wordt vervolgens zo snel mogelijk neergeplaatst zodat de pijnlijke poot opnieuw kan ontlast worden. Hierdoor wordt het stapritme verstoord wat vaak visueel waar te nemen is als een asymmetrisch stapritme.
Deze koe stapt met een onregelmatig ritme omdat ze haar rechterachterpoot wil ontlasten. Om dit te bekomen wordt de linkerachterpoot zo snel mogelijk neergeplaatst zodat de pijnlijke rechterachterpoot terug kan ontlast worden.
3. Verkorte paslengte en minder stapoverlap
In een poging de pijnlijke poot te ontlasten wordt deze vaak minder ver geplaatst in vergelijking met de andere poten. De staplengte van de pijnlijke poot wordt dus verkort. Ter compensatie zal de poot langs de andere zijde van het lichaam een grotere stap nemen. Dit gebrek aan symmetrisch stappen tussen de linker en rechterpoten is opnieuw visueel zichtbaar.
Deze kortere stappen zorgen er ook voor dat de achterpoten niet meer op maar eerder achter de indruk van de voorpoten terecht komen. De koeien gaan dus minder stapoverlap gaan vertonen.
Indien er een klauwletsel aanwezig is op een specifieke plaats op de klauw, is dan weer te zien dat deze zone bij het plaatsen ontweken wordt indien mogelijk door de pijnlijke poot meer naar binnen of buiten te plaatsen.
Deze koe vertoont een kortere paslengte aan de achterpoten wat resulteert in minder stapoverlap. Dit wil zeggen dat de achterpoten niet in maar achter de indruk van de voorpoten geplaatst worden zoals te zien is in deze video.
Wanneer de paslengte maar aan 1 zijde verkort wordt, is een stappatroon te zien met asymmetrische plaatsing van de poten zoals te zien is in deze video. De pijnlijke rechterachterpoot (rood) wordt duidelijke minder ver geplaatst als de linkerachterpoot (blauw).
4. Houding en beweging van de kop
Ernstig manke koeien dragen hun kop vrij laag tegen de grond.
Een andere duidelijke indicator van mankheid bij koeien zijn onregelmatige kopbewegingen. Deze onregelmatigheid wordt opnieuw veroorzaakt door een poging om de pijnlijke poot te ontlasten. Vaak is er een duidelijke neerwaartse kopbeweging wanneer de pijnlijke voorpoot belast wordt of wanneer een pijnlijke achterpoot ontlast wordt.
Een manke koe zal haar hoofd neerwaarts bewegen om gewicht weg te nemen van een pijnlijke achterpoort (rechterachterpoot in deze video). Om gewicht van een pijnlijke voorpoot weg te nemen zal er een opwaartse hoofdbeweging te zien zijn bij het neerplaatsen van de voorpoot.
5. Houding van de rug
Een gekromde rug is een veel gebruikte indicator voor mankheid bij rundvee maar kan – naast het ontlasten van pijnlijke poten – ook andere oorzaken hebben zoals een gladde ondergrond of buikpijn.
Een gekromde rug tijdens het stappen is een duidelijke indicatie van mankheid bij runderen. In de voorgaande video is naast de hoofdbeweging ook de kromming van de rug duidelijk aanwezig.
Maar je kan een manke koe ook herkennen aan andere gedragingen!
Welke andere gedragingen vertoont een manke koe?
Naast een abnormaal stappatroon kunnen koeien ook andere gedragswijzigingen vertonen wanneer ze mank zijn. Volgende gedragingen geven aan dat de koe extra aandacht nodig heeft en dat haar algemene gezondheidstoestand moet nagekeken worden.
Mogelijk gedragsindicatoren voor mankheid zijn:
- Steeds één van de laatste koeien aan het voederhek zijn en lang blijven staan of misschien net snel terug van het voederhek weggaan (foto?)
- Later naar de melkstal komen dan wat gewoon is voor de koe, of moeilijker aanbieden aan de melkrobot
- Een afwijkende beenstand vertonen, op de rand van de ligbox gaan staan of met de achterpoten uit de ligbox staan. (foto?)
- Moeite hebben met gaan neerliggen en rechtstaan
- Langer liggen eenmaal ze neerligt
- Heel regelmatig het gewicht verplaatsen tussen de verschillende poten wanneer ze rechtstaan tijdens het melken, aan het voederhek of in de stal
- Minder rondstappen in de stal en vaker passief blijven staan
Waarom is het belangrijk om manke koeien te voorkomen en te genezen?
–> Arbeidskosten integreren bij “minder behandelkosten”?
Aandachtspunten voor een correcte observatie
Runderen zijn routinedieren
Runderen hebben liefst een vaste dagroutine. Voor een goede observatie is het belangrijk deze dagroutine en het stalverkeer zo weinig mogelijk te beïnvloeden. Observeer de dieren tijdens hun dagdagelijkse verplaatsingen om geen verkeerde informatie te verkrijgen.
Een video-opname is handig om de stapoverlap vertraagd te bekijken, echter zijn koeien zeer nieuwsgierig en achterdochtig bij het plaatsen van een nieuw object in de wandelgang. Introduceer de camera enkele weken op voorhand zodat de dieren gewend zijn aan het object alvorens beelden te verzamelen.
–> Video van koe die duidelijk stopt en nadien te snel wegloopt van de camera?
Zorg voor een vlakke niet gladde ondergrond
Bevuiling van de ondergrond beïnvloedt het stappatroon, runderen zullen voorzichtiger stappen waardoor de paslengte verkort wordt
De stapoverlap kan goed geobserveerd worden op een veerooster, echter kunnen deze ook glad zijn. De horizontale lijnen van het voederhek kunnen gebruikt worden voor de hoofdbewegingen of de kromming van de rug te interpreteren.
–> Foto van
Observeer ten minste 2 ongestoorde stapcycli
Dit wil zeggen dat elke poot minstens 2 keer moet verplaatst worden en dat de koe niet gehinderd wordt tijdens het stappen door bv. een andere koe of een stalelement zoals de mestrobot.