Hoe herken je dieren met hittestress en welke maatregelen kan je als melkveehouder nemen?
Wat is hittestress?
Hittestress ontstaat wanneer koeien hun lichaamswarmte onvoldoende kwijt geraken aan de omgeving waardoor hun lichaamstemperatuur stijgt. Tijdens ‘normale’ omstandigheden houden koeien hun lichaamstemperatuur op peil door te zweten en te hijgen.
Waar komt die warmte vandaan?
- Directe straling van de zon
- Metabole warmte door de vertering van ruwvoer
- Conductie: komt vooral voor als veel dieren op een kleine oppervlakte staan bv in de wachtruimte
De mate waarin een koe haar warmte kwijtraakt aan de omgeving is niet alleen afhankelijk van de omgevingstemperatuur maar ook van de luchtvochtigheid. Hoe hoger beiden, hoe lastiger een koe het heeft om af te koelen. De temperatuur-luchtvochtigheidsindex (THI), een getal dat beide parameters combineert is de meest gebruikte hittestress-indicator. Algemeen wordt aangenomen dat een THI van 68 of hoger, hittestress veroorzaakt bij melkvee met melkproductieverliezen en gezondheidsproblemen tot gevolg.
Bij een relatieve luchtvochtigheid van 65% en een temperatuur kunnen koeien dus al milde hittestress ervaren. Doordat lichaamsprocessen zoals het verteren van voer metabole warmte doen ontstaan, zullen koeien met hoge dagproducties sneller last hebben van hittestress dan droge koeien of dieren vroeg of laat in lactatie. Hou de hoogproductieve dieren dus nauwlettend in de gaten.
Als algemene vuistregel geldt dat een koe last heeft van de hitte en dus minder zal produceren bij temperaturen vanaf 22°C.
App waarschuwt voor hittestress!
ThemotoolTM is een gratis app die vee-, kippen- en varkenshouders helpt bij het beperken van hittestress. Deze eenvoudige app geeft een hittestress-index weer op basis van de locatie van uw stal en het type vee (na installatie in te geven in de app). U kan ten allen tijde de hittestressindex in uw stal raadplegen en krijgt tips wat u kan doen om hittestress te voorkomen. Handig geheugensteuntje voor wanneer u het misschien nog niet te warm heeft maar uw dieren mogelijks al wel!
Hoe zie ik aan mijn koeien of ze hittestress hebben?
Koeien met hittestress zullen:
- Meer hijgen en meer speeksel produceren
- Meer drinken
- Langer staan (ook in de ligboxen) en minder liggen omdat ze staand hun warmte beter kwijtraken aan de omgeving
- Minder ruwvoer opnemen en meer selecteren waardoor de hoeveelheid restvoer toeneemt
- Minder melk produceren omwille van de verminderde voeropname en de verhoogde energiebehoefte voor onderhoud
Daalt de melkproductie, heb je plots meer restvoer en krijg je de indruk dat de dieren langer rechtstaan dan is het hoog tijd om maatregelen te nemen!
Wat zijn de gevolgen van (langdurige) hittestress?
Dat hittestress gevolgen heeft op langere termijn is niet onlogisch. Hittestress heeft immers een daling van de weerstand tot gevolg waardoor de dieren vatbaarder zijn voor ziektes. Een stijging van het celgetal is één van de gevolgen van die verlaagde weerstand. Ook is de kans groot dat na perioden van hittestress meer koeien mastitis, al dan niet klinisch, ontwikkelen.
De verminderde ruwvoeropname, waarbij de krachtvoeropname vaak gelijk blijft, verhoogd ook het risico op pensverzuring. Doordat de dieren meer hijgen en minder gaan liggen zullen ze ook minder herkauwen en wordt de penspH dus minder gebufferd. Als gevolg van die pensverzuring worden de koeien nog lomer en gaan ze nog minder eten waardoor ze vaak in negatieve energiebalans gaan.
Acht tot tien weken na een periode van hittestress is het ook niet ongewoon dat er zich meer klauwproblemen voordoen. Deze klauwproblemen worden veroorzaakt door het langer staan en de pensverzuring.
Een ander gevolg van hittestress, deels veroorzaakt door de negatieve energiebalans, is een verminderde vruchtbaarheid. Dit uit zich in kortere en minder duidelijke tochten, minder goede bevruchting en een hoger risico op embryonale sterfte of vroeggeboortes.
Welke maatregelen kan u nemen om hittestress bij uw dieren te beperken?
- Zorg voor voldoende smakelijk drinkwater:
- In de zomer kan de drinkwaterbehoefte tot 50% hoger zijn dan in de wintermaanden. Zorg dus voor voldoende drinkbakken!
- Één sneldrinker (> 20 l/min) per 15 koeien of
- Éen voorraadbak (> 50 l en > 30 l/min) per 20 koeien
- Zorg ervoor dat het water van goede kwaliteit is, laat bij twijfel een staal ontleden
- Maak de sneldrinkers en drinkbakken regelmatig schoon en controleer of ze goed werken
- In de zomer kan de drinkwaterbehoefte tot 50% hoger zijn dan in de wintermaanden. Zorg dus voor voldoende drinkbakken!
- Pas uw voermanagement aan:
- Verwijder steeds het restvoer voor u opnieuw voert
- Voer 2 keer per dag om de smakelijkheid te verzekeren
- Voer eventueel een groter aandeel ’s avonds zodat de koeien ’s nachts, wanneer het koeler is, voldoende kunnen eten.
- Om broei te voorkomen kan u broeiremmer toevoegen aan het rantsoen
- Om pensverzuring te voorkomen is het aangeraden de krachtvoergiften te verminderen en een goede pensbuffer zoals natriumbicarbonaat in het ruwvoer te mengen. Bespreek dit met uw voeradviseur.
- Om de voer- en wateropname op peil te houden is het goed om tijdens warme periodes extra zout in het rantsoen te voorzien. Voorzie ongeveer 50 g landbouwzout per dier per dag. Bespreek ook dit met je voeradviseur!
- Een verhoogde transpiratie zorgt ook voor een verhoogde afvoer van mineralen. Verhoog de mineralendosering in samenspraak met uw voederadviseur.
- Zorg voor afkoeling:
- Zet de stal (deuren, gordijnen,…) zoveel mogelijk open.
- Zet ventilatoren aan en laat deze ook ’s nachts even draaien zodat de stal voldoende kan afkoelen
- Bij extreme hitte kan u de stal koelen door het dak nat te maken
- Koeien zo min mogelijk bij elkaar drijven
- Activiteiten niet op de heetste momenten plannen (bv voetbad)
- Indien er beweid wordt laat uw dieren dan ’s morgens vroeg of ’s avonds na het melken buiten. Ook ’s nachts weiden kan voor afkoeling zorgen.
- Zorg voor een goede stalhygiëne:
- Hou de ligboxen extra schoon zodat het risico op mastitis niet vergroot wordt
- Intensiveer indien nodig de vliegenbestrijding
- Maak de voergang regelmatig schoon (geen restvoer laten liggen)
Droge koeien en jongvee
Vergeet ook zeker uw droge koeien en jongvee niet! Ook zij hebben last van hittestress! Bovenstaande maatregelen gelden ook voor deze groepen. Tracht ook hier minstens dagelijks maar liefst twee keer per dag te voeren! Zorg voor voldoende schoon drinkwater en controleer de drinkwatervoorziening twee keer per dag! Hittestress voorkomen tijdens de droogstand voorkomt niet alleen melkproductieverliezen in de volgende lactatie maar zorgt er ook voor dat de weerstand van de dieren op peil blijft tijdens de meest cruciale periode in hun productiecyclus.